Badanie cytologiczne, niegdyś traktowane jako badanie dodatkowe, dziś uznawane jest przez specjalistów-dermatologów jako badanie podstawowe. Powinno być ono wykonywane u niemal każdego pacjenta z problemami skórnymi, zarówno na pierwszej wizycie — w celu diagnostycznym, a także na kolejnych — aby kontrolować rozwój bądź ustępowanie choroby.

Cytologię możemy wykonać na kilka sposobów. Odpowiednią metodę przygotowania miejsca (czy dezynfekujemy je, czy pozostawiamy skórę taką, jaka jest) i technikę pobrania materiału dopasowujemy do pacjenta i charakteru zmiany. Najpopularniejszymi z nich są:

• Cytologia odciskowa – przykładamy szkiełko bądź taśmę klejącą do interesującego nas miejsca. Ma zastosowanie np. w przypadku zapalenia skóry przestrzeni międzypalcowej czy zapalenia fałdów skóry.
• Cytologia z wymazu – wykonywana np. w przypadku zapalenia ucha zewnętrznego, kiedy materiał pobieramy najpierw na patyczek z watą, a następnie rozprowadzamy na szkiełku.
• Cytologia z biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej – pod tą tajemniczą nazwą kryje się ukłucie i zaciągnięcie materiału w sposób jak najbardziej sterylny. Często wykorzystywana m.in. gdy obecne są struktury z płynną zawartością, a także w przypadku zmian rozrostowych.
• Cytologia z zeskrobiny – ma zastosowanie np. w przypadku podejrzenia zapalenia pazura.

Dalszymi krokami w przygotowaniu preparatu jest jego utrwalenie (np. pod wpływem ciepła bądź alkoholu), wybarwienie za pomocą specjalnych barwników oraz wysuszenie.

Mówiąc wprost – cytologia to metoda diagnostyczna polegająca na oglądaniu interesujących nas komórek i organizmów pod mikroskopem. W przypadku pobierania materiału dobór właściwej techniki jest szczególnie istotny – pod mikroskopem chcielibyśmy zobaczyć tylko to, co nas interesuje, a nie zanieczyszczenia pochodzące ze środowiska.

Dobrym przykładem, przy którym można łatwo popełnić błąd, jest niepęknięta krosta – prawdopodobnie najlepszym wyborem będzie delikatne oczyszczenie krosty i jej okolicy, odczekanie aż wyschnie, a następnie albo delikatne nakłucie krosty i wykonanie preparatu odciskowego, albo zaciągnięcie materiału do igły i wyciśnięcie go na szkiełko.

Dzięki cytologii w szybki sposób możemy zweryfikować z czym mamy do czynienia w uchu czy na łapach naszego pupila. Rodzaj mikroorganizmów, ich ilość, odpowiedź organizmu na zakażenie, a czasem nawet subtelne zmiany wskazujące na oporność patogenów… to tylko część czynników, które wprawne oko zobaczy pod mikroskopem. Wartość diagnostyczna prawidłowo wykonanego preparatu cytologicznego jest nieoceniona. Cytologia pomaga nam już na pierwszej wizycie wprowadzić część (gdy czekamy np. na posiew), a czasem nawet wszystkie leki niezbędne w terapii naszego czworonoga.

Na załączonych zdjęciach spod mikroskopu widać jak zmienny może być obraz cytologiczny pobrany z okolicy pazura. 

Górne zdjęcie — liczne ziarniaki (okrągłe), dolne — butelkowate pojedyncze drożdżaki.